ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՈՂՆԵՐԻ ՎԵՐԱՊԱՏՐԱՍՏՈՒՄ
Թեմա՝
Վերապատրաստվող Հաստատությունը՝ Վերապատրաստող՝
ՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ
Առողջ ապրելակերպի ձեվավորման հիմքերը նախադպրոցական տարիքում
Հակոբյան Անի Հակոբի
Երեւանի 114 մսուր մանկապարտեզ
մ. գ. թ. Գրիգորյան Յուրա
ԵՐԵՎԱՆ 2022

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ...............................................................................3
ԳԼՈՒԽ 1. ԱՌՈՂՋ ԱՊՐԵԼԱԿԵՐՊԻ ՁԵՎԱՎՈՐՄԱՆ ՀԻՄՔԵՐԸ
ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՏԱՐԻՔՈՒՄ
1.1. Առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորում՝ որպես հոգեբանական եւ մանկավարժական խնդիր...............................................5
1.2. «Առողջություն» եւ «Առողջ ապրելակերպ» հասկացությունների սահմանում..........................................................................................7
ԳԼՈՒԽ 2. ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄ՝ ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ
ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ, ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ՄԵՋ ԱՌՈՂՋ ԱՊՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
ԳԱՂԱՓԱՐՆԵՐԻ ՁԵՎԱՎՈՐՄԱՆ ՀԱՄԱՐ
2.1. Նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման վերաբերյալ աշխատանքի առաջադրանքները......................................................................................11 2.2. Նախադպրոցական ուսումնական հաստատություններում՝ աշխատանքի մեթոդները, նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման վերաբերյալ...................................................15
ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ.........................................................................19 ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՑԱՆԿ....................................................................22 ՀԱՎԵԼՎԱԾՆԵՐ
2

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
Արդիականություն. Այսօր նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման խնդիրն ավելի սուր է, քան երբեւէ։ Նախադպրոցական կրթական կազմակերպություննե րի ծնողներն ու ուսուցիչնե րը ավելի ու ավելի են ցույց տալիս ոչ միայն անհանգստությ ուն եւ անհանգստությ ու ն, այլ հուսահատ ությ ու ն եւ սրտացավ առողջության կայու ն վատթարացման եւ ժամանակակից երիտասարդ սերնդի բարոյական վիճակի համար: Այսօր դա սպառնում է Հայաստանի ազգային անվտանգությանը։
Ներկայումս երկիրը կտրուկ փոփոխություններ է կրում տնտեսական, քաղաքական եւ սոցիալական կյանքում։ Այս փոփոխությունները հանգեցրին նոր սոցիալական խնդիրների առաջացման, որոնք առաջին հերթին ազդեցին նախադպրոցական տարիքի երեխաների դաստիարակության, զարգացման եւ սոցիալական ձեւավորման վրա։ Այս առումով հրատապ անհրաժեշտություն կար զարգացնել նախադպրոցակա ն տարիքի երեխաներին օգնելու սոցիա լ - մանկավարժական ծառայություն:
Ժամանակակից երեխայի հիվանդությ ու նների ճնշող մեծամասնությ ու ն ն առաջին հերթին պայմանավորված է նրա ապրելակերպով, առօրյա վարքագծով եւ ապագայում առողջության կարեւորության չհասկանալով: Հետեւաբար, նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորումը հիվանդութ յ ուննե րի կանխարգելման հիմնա րա ր հիմքն է:
Ժամանակակից կենսապայմանները մեծ պահանջներ են դնում առողջ ապրելակերպի գիտելիքների եւ սովորությունների, մարդու ֆիզիկական զարգացման վրա, որից մեծապես կախված է ստեղծագործական, մասնագիտական եւ սպորտային գործունեության արդյունավետությունը:
Հետազոտության օբյեկտը. պատկերացումներ առողջ ապրելակերպի մասին:
Հետազոտության առարկան. նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորում:
3

Հետազոտության նպատակը. նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման նշանակությա ն տեսական հիմնավորում:
Հե տազոտության խնդիրնե րը. Ելնելով նպատակից՝ ձեւակերպվել են աշխատանքի խնդիրները.
1. Ուսումնասիրել պատկերացումները առողջ ապրելակերպի մասին՝ որպես հոգեբանական եւ մանկավարժական խնդիր։
2. Ընդլայնել «առողջություն» եւ «առողջ ապրելակերպ » հասկացությ ու ննե րը։
3. Բացահայտել նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման առանձնահատկությունները.
4. Նկարագրե՛ք մանկապարտեզի եւ ընտանիքի փոխազդեցությ ու ն ը նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման խնդրի շուրջ:
4

ԳԼՈՒԽ 1. ԱՌՈՂՋ ԱՊՐԵԼԱԿԵՐՊԻ ՁԵՎԱՎՈՐՄԱՆ ՀԻՄՔԵՐԸ ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՏԱՐԻՔՈՒՄ
1.1. Առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորում՝ որպես հոգեբանական եւ մանկավարժական խնդիր
Նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման գործում էական դեր է խաղում ուսու ց չ ի գործունեությունը: Որպեսզի այս գործունեությունն արդյունավետ լինի, ուսուցիչը պետք է հասկանա, թե ինչ է նշանակում հոգեբանության եւ մանկավարժության մեջ «ներկայացում» հասկացությունը:
Հոգեբանության տեսանկյունից ներկայացումը առարկայի կամ երեւույ թ ի պատկեր է, որը մարդն ընկալում է այստեղ եւ հիմա. ինչպես նաեւ այս կերպարի ձեւավորման մտավոր ընթացքը: Ներկայացումները ձեւավորվում են ընկալումների հիման վրա՝ տեսողական, հոտառական, շոշափելի, լսողական, համային, շոշափելի եւ ջերմաստիճան: [1]
Առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորումը հոգեբանական եւ մանկավարժական խնդիր է, քանի որ երեխայի նախադպրոցական ուսումնական հաստատություն ընդունելը փոփոխություններ է մտցնում նրա ապրելակերպի մեջ։
Առողջ ապրելակերպի խնդրի կարեւորությունը պայմանավորված է երեխայի մարմնի ծանրաբեռնվածության աճով, ինչպես նաեւ սոցիալակա ն գոյութ յ ա ն բարդացմամբ պայմանավորված երեխայի մարմնի ծանրաբեռնվածությա ն բնույ թ ի փոփոխությամբ, տեխնածին, բնապահպանական ռիսկերի ավելացմամբ: հուզական բնույթ՝ առաջացնելով առողջության բացասական փոփոխություններ։
Երեխաների առողջ ապրելակերպի ձեւավորման խնդիրը արդիական է ժամանակակից հասարակության մեջ, ինչի մասին վկայում են Ն.Պ. Աբասկալովայի, Վ.Գ.Ալյամովսկայայի, Մ.Վ.Վորոբեւայի, Վ.Ա.-ի հոգեբանական եւ մանկավարժական ուսումնասիրությունները:
Ըստ Ի.Վ.Կրիվոշեյնայի, «երեխաների հուզական բարեկեցության հիմնական
ցուցանիշներից մեկը ֆիզիկական առողջությունն է»: Մարդու առողջությունը դրված է
5

մանկության տարիներին եւ, ըստ գիտության, այն որոշվում է 50%-ով` ապրելակերպով, 20%-ով` ժառանգականությամբ, 20%-ով` շրջակա միջավայրի վիճակով եւ մոտ 10%- ով` բժշկության եւ առողջապահության հնարավորություններով:
Ֆիզիկական կուլտուրան եւ սպորտը կարեւոր դեր են խաղում առողջության պահպանման գործում։ Նախադպրոցական տարիքի երեխաների ծանոթաց ու մ ը առողջ ապրելակերպի բուն հասկացություննե րին եւ հիմնական սկզբունքնե ր ի ն մանկավարժական կարեւոր նպատակ է: Բայց դրա լուծումը բարդանում է մանկավարժական ազդեցությունների, միջոցների եւ պայմանների համակարգի ցածր զարգացմամբ, որոնց առկայությունը երաշխավորում է առողջ ապրելակե րպի հիմունքների վերաբերյալ տեսակետների ներկայացումն ու զարգացումը։ [2]
Նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակե րպ ի գաղափարը արդյունավետ ձեւավորելու համար անհրաժեշտ է մեծահասակի եւ երեխայի փոխազդեցությունը: Նախադպրոցական կրթության տեսության եւ պրակտիկայում տարբեր խմբերի նախադպրոցական տարիքային առանձնահատկություններին համապատասխան մեծահասակների եւ երեխաների միջեւ փոխգործակց ությա ն բովանդակութ յան խնդիրը մնում է անբավա րա ր ուսումնասիրված:
Մ.Դ. Մախանեւան պնդում է, որ երեխայի վերաբերմունքն իր առողջությանը այն հիմքն է, որի վրա հնարավոր կլինի կառուցել առողջ ապրելակե րպի անհրաժեշտության շենքը: Այն առաջանում եւ զարգանում է երեխայի՝ որպես անձի եւ անհատականության մասին իրազեկման գործընթացում:
Այնուամենայնիվ, նախադպրոցական երեխայի առողջ ապրելակե րպ ի անհրաժեշտությունը հնարավոր չէ առանց դրա մասին որոշակի գիտելիքների: Երեխայի վերաբերմունքը առողջությանը ուղղակիորեն կախված է նրա մտքում այս հայեցակարգի ձեւավորումից: [11]
Առողջության նկատմամբ՝ որպես կյանքի ամենամեծ արժեքի (երեխանե րի համար հասկանալի մակարդակով) վերաբերմունքի ձեւավորումը հիմք է դառնում երեխաների մոտ առողջ ապրելակերպի անհրաժեշտության ձեւավորման համար։
6

Իր հերթին, այս անհրաժեշտության առկայությունը օգնում է լուծել երեխայի մեջ ստեղծագործող դառնալու ամենակարեւոր հոգեբանական եւ սոցիալական խնդիրը՝ կապված իր եւ ուրիշների առողջության հետ, կարծում է Ն.Վ.Նեժինան։ [3]
1.2. «Առողջություն» եւ «Առողջ ապրելակերպ» հասկացությունների սահմանում
Կայուն առողջությունը կյանքում, թերեւս, ամենակարեւոր բանն է: Կան որոշակի կանոններ, որոնք օգնում են մեզ առողջ մնալ։ Մենք պետք է կանոնավոր կերպով զբաղվենք սպորտով, որոնք ամրացնում են մեր մկանները եւ օգնում են մեզ մարզավիճակում լինել։ Ֆիզիկական վարժությունների շնորհիվ արյունը արագորեն շրջանառվում է ամբողջ մարմնով՝ առատաձեռնորեն թթվածնով մատակարարելով մարմնի բոլոր բջիջներին։ Ամենօրյա ֆիզիկական վարժություննե րի, ֆիզիկական ակտիվության անհրաժեշտությունը օգնում է ինչպես մեծահասակների, այնպես էլ նախադպրոցական տարիքի երեխաների ֆիզիկական զարգացմանը:
Առողջությունը մարդու ողջ կյանքի ընթացքում զգորեն պահպանման կարիք կարիք ունի։
Չկա ավելի դժվար, կամ գուցե ավելի կարեւոր խնդիր, թե ինչպես դաստիարակել առողջ երեխա։ Առողջությունը երեխաների կատարողականության եւ ներդաշնակ զարգացման կարեւոր գործոն է:
Հենց նախադպրոցական տարիքում է, որ նպատակաուղղված մանկավարժական ազդեցության արդյունքում ձեւավորվում է առողջություն, առողջ ապրելակե րպի սովորությ ու ն, տոկունությ ու ն, տոկունութ յ ու ն, մարմնի կատարողականությ ուն եւ անհատի լիարժեք զարգացման համար անհրաժեշտ այլ որակներ: [4]
Առողջ ապրելակերպը մարդու ապրելակերպն է, որն ուղղված է հիվանդություննե րի կանխարգելմանը եւ առողջության պահպանմանը: Առողջ ապրելակերպը թույլ է տալիս պահպանել առողջությունը, գերազանց իմունիտետը, գերազանց ֆիզիկական կազմվածքը։ Եվ այս ամենը վերաբերում է ինչպես մեծերին, այնպես էլ երեխաներին։ Եվ քանի որ երեխան մեծանում է, դուք պետք է ուշադիր հետեւեք նրա ապրելակերպին: Երեխաների առողջ ապրելակերպը պարտադիր է:
7

Ի՞նչ է ներառում այս հայեցակարգը: Առաջին հերթին անձնական հիգիենա. Երեխային պետք է սովորեցնել, որ դուք պետք է պարբերաբար լվացեք ձեր դեմքը, խոզանակեք ատամները, լվացեք ձեռքերը քայլելուց հետո եւ յուրաքանչյուր ուտելուց առաջ եւ շատ ավելին:
Բացի այդ, կարեւոր է վերահսկել սենյակի, հագուստի, կոշիկների մաքրությունը: Անհրաժեշտ է սա երեխայի մեջ սերմանել աստիճանաբար եւ պարբերաբար, եւ այդ դեպքում երեխայի համար հիգիենայի նման միջոցները կդառնան պարզ, ինչպես նաեւ կարեւոր եւ անհրաժեշտ գործողություննե ր: Երեխաների առողջ ապրելակե րպն անպայմանորեն ենթադրում է ամենօրյա ռեժիմ։ Նախադպրոցականի ռեժիմը ժամանակ է հատկացնում տարբեր գործունեությանը եւ օրվա ընթացքում դրանց փոփոխությանը: [5]
Ֆիզիկական ակտիվությունը անհրաժեշտ է աճող մարմնի համար: Այդ իսկ պատճառով տղաներին օգտակար կլինեն բոլոր տեսակի բացօթյա խաղերը, զբոսանքները եւ նույնիսկ պարզ առավոտյան վարժությունները։ Ճիշտ կլինի երեխային վաղ մանկությունից սովորեցնել առավոտյան վարժություններ անել։ Դուք կարող եք վերցնել ցանկացած վարժություն, քանի դեռ դրանք մարմնի բոլոր մասերում են:
Երեխայի համար շատ կարեւոր է առողջ սնունդը: Երեխաները մեծ ուժի կարիք ունեն մեծանալու եւ հասունանալու համար, ուստի նրանք պետք է ստանան բոլոր անհրաժեշտ վիտամիննե րն ու հանքանյութերը սննդից: Եթե դիետա ն անհավասարակշռված է, դա կարող է հանգեցնել բազմաթիվ առողջական խնդիրների։ Ճաշացանկը պետք է կազմվի՝ հաշվի առնելով երեխայի տարիքը։ Առողջ ապրելակերպը ներառում է ամենատարբեր ճաշացանկը, բայց առանց փորձերի, որոնք կարող են վնասել առողջությանը: Իսկ ընդհանրապես, ցանկացած տարիքի երեխայի սնուցումը պետք է հնարավորինս բազմազան լինի։ [6]
Այսպիսով, նախադպրոցակա ն տարիքի երեխայի առողջ ապրելակե րպ ը առօրյան է, ճիշտ սնունդը, ֆիզիկական ակտիվությունն ու հիգիենան։ Ե՛վ ծնողները, եւ՛ մանկավարժները պետք է իրենց օրինակով ցույց տան, որ առողջ ապրելակերպը ճիշտ եւ անհրաժեշտ է յուրաքանչյուր մարդու համար։ Այսպիսով, առողջությունը պետք է դիտարկել որպես մարմնի բնական վիճակ, որը բնութագրվում է շրջակա միջավայրի հետ հավասարակշռվածությամբ եւ ցավալի փոփոխությունների բացակայությամբ.
8

բացարձակ մարմնական, հոգեկան եւ սոցիալական բարեկեցության վիճակ, մարդու մեջ անհրաժեշտ քանակությամբ էներգիայի, հետաքրքրության եւ վերաբերմունքի առկայություն՝ առաջադրանքը կատարելու կամ ավարտելու համար։
Առողջ ապրելակերպը մի շարք գործողությունների իրականացումն է մարդու կյանքի բոլոր հիմնական ձեւերում՝ աշխատանքային, սոցիալական, ընտանեկան, ժամանց, ժամանց:
Նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակե րպ ի վերաբերյալ տեսակետների ձեւավորում ը տեղի է ունենում համակարգա յ ի ն, աքսիոլոգիական, անհատական գործունեության մոտեցմամբ եւ ներառում է հետեւյալ փոխկապակցված բաղադրիչները. թիրախ (սոցիալական կարգ, նպատակ,
առաջադրանքներ); իմաստալից
մոտիվացիոն- վա րքայ ին բլոկներ);
մեթոդիկա) եւ արտադրողական (չափանիշներ, ցուցանիշներ, մակարդակներ եւ արդյունքներ):
Նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակե րպ ի հիմունքնե րի վերաբերյալ տեսակետների ձեւավորման արդյունավետությ ու ն ն ապահովվում է հետեւյալ մանկավարժական պայմաններով. դրա հիման վրա դրական հուզական դրական վերաբերմունքի ձեւավորում այս գործընթացին. երեխանե րի համար զարգացող առարկայական-տարած ա կան միջավայրի ավելացում՝ առողջ ապրելակերպի հիմունքների պահպանման ուղիները տիրապետելու համար. նախադպրոցական ուսումնական հաստատության եւ ընտանիքի միջեւ համագործակց ությ ան իրականաց ում` հիմնված կրթական ազդեցությա ն միասնության վրա.
Նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման ցուցանիշներն ու մակարդակները բնութագրվում են առողջ ապրելակերպի հիմունքների տարրերի, առողջ ապրելակերպի հիմքե րի պահպանման ուղիների, դրա ամբողջականության, հետեւողականության եւ ընդհանրացման մասին երեխաների իրազեկվածության աստիճանով: տեղեկատվություն, առողջ ապրելակերպի հիմունքների պահպանման մեթոդների յուրացման աստիճանը, համարժեքությունը, նպատակասլացությու նը,
(ճանաչողական, հուզական-գնահատա կա ն, գործառնական (մանկավարժա կա ն պայմաննե ր,
9

նախաձեռնողականությունը եւ դրանց կիրառման անկախությունը վարքի եւ գործունեության մեջ արդյունքների հասնելու համար:
10

ԳԼՈՒԽ 2. ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄ՝ ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ, ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ՄԵՋ ԱՌՈՂՋ ԱՊՐԵԼՈՒ
ՄԱՍԻՆ ԳԱՂԱՓԱՐՆԵՐԻ ՁԵՎԱՎՈՐՄԱՆ ՀԱՄԱՐ
2.1. Նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման վերաբերյալ աշխատանքի
առաջադրանքները
Նախադպրոցական կրթության առաջնահերթ ուղղությունն այսօր երեխանե րի առողջության մակարդակի բարձրացումն է, նրանց մոտ առողջ ապրելակերպի հմտությունների ձեւավորումը, կանոնավոր ֆիզիկական վարժություննե րի անհրաժեշտությունը, առողջության մասին նրանց պատկերացումների ձեւավորումը որպես կյանքի հիմնական արժեքներից մեկը: Երկար ապրելու արվեստն առաջին հերթին կայանում է նրանում, որ սովորել մանկուց հոգ տանել ձեր առողջության մասին։ Մանկության մեջ կորցրածը դժվար է փոխհատուցել։
Առողջությունը ձեւավորվում է մի շարք գործոննե րի ազդեցության ներքո (ընտանեկան կրթության առանձնահատկություններ, ժառանգական նախատրամադրվածություն, սոցիալական պայմաններ եւ այլն): Նախադպրոցական ուսումնական հաստատության աշխատանքը պետք է նպաստի երեխայի ֆիզիկական եւ հոգեկան առողջության պահպանմանն ու ամրապնդմանը, առողջ ապրելակերպի սովորության ձեւավորմանը: [7]
Նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպի մասին գաղափարների ձեւավորման վերաբերյալ աշխատանքի առաջադրանքները.
 գաղափարներ ձեւավորել, որ առողջ լինելը լավ է, իսկ հիվանդանալը՝ վատ. առողջության որոշ նշանների, լավ ու վատ սովորությունների մասին
 սերմանել անհրաժեշտ սանիտարահիգիե նիկ հմտություննե ր եւ գիտելիքներ դրանց վերաբերյալ
11

 զարգացնել առողջ վարքի հմտություններ. սիրել շարժվել, ավելի շատ բանջարեղեն եւ մրգեր ուտել. մի զայրացեք եւ մի անհանգստացեք. լինել ընկերասեր. ավելի շատ ժամանակ անցկացնել դրսում. պահպանել ռեժիմը
 որոշակի գիտելիքների հիման վրա զարգացնել ձեր, սիրելինե ր ի առողջության մասին հոգալու կարողությունը
 զարգացնել ճիշտ կեցվածքի հմտությունը եւ իմանալ, թե ինչի կարող է հանգեցնել «ծուռ մեջքը»:
 հարստացնել երեխաների գիտելիքները ֆիզիկական կուլտուրայի վերաբերյալ ընդհանրապես.[2]
Յուրաքանչյուր երեխա պետք է հասկանա, թե որքան կարեւոր է մանկուց խուսափել առողջության ռիսկի գործոններից, ընտրել այնպիսի վարքի ոճ, որը չի վնասում ֆիզիկական եւ հոգեկան վիճակին։
Առանձնահատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել առողջ ապրելակե րպի հետեւյալ բաղադրիչներին.
 ֆիզիկական դաստիարակություն, զբոսանքներ
 ռացիոնալ հավասարա կշռ ված սնուցում, հարստացված բնակա ն
վիտամինային համալիրներով, հավելումներով, անձնական հիգիենայով.
կարծրացում, պայմաններ ստեղծելով լավ քնի համար
 նախադպրոցակա ն ուսումնակա ն հաստատությանը հարմարվե լ ու
շրջանի կազմակերպում, կրճատված օրվա պատճառով խնայող ռեժիմ, ակտիվ խաղերի տեսքով դրսում անցկացրած ժամանակի ավելացում, ընդհանուր ուժեղացնող միջոցների օգտագործում.
 կանխարգելման ոչ դեղորայքային մեթոդների օգտագործումը (կրթության
եւ վերապատրաստմա ն պայմանների օպտիմալացում, սնուցու մ , ֆիզիկական դաստիարակություն, առողջ ապրելակերպի հմտությունների ձեւավորում եւ այլն):
 կանխարգելիչ միջոցառումներ սուր հիվանդացության սեզոնային աճի ժամանակաշրջանում (տարածքի քվարցավորումը օրական մեկ անգամ, ամենօրյա խոնավ մաքրում ախտահանող միջոցների օգտագործմամբ , անհատական կանխարգելում)
12

 ամառային առողջապահական արձակուրդների կազմակերպում՝ դրսում մաքսիմալ մնալով եւ առողջության բնական աղբյուրների օգտագործմամբ (բաց ջրամբարներ, զանազան ցիկլային վարժություններ թեթեւ հագուստով օպտիմալ շարժիչ ռեժիմում եւ այլն)
 «ինքդ քեզ մի վնասիր» հասկացության ձեւավորումը. [5]
Կրթական եւ առողջապահական աշխատանքների ճիշտ կազմակերպում ը նախատեսում է դասերի տարիքային ռեժիմի խստիվ պահպանում, դասարանների կառուցում՝ հաշվի առնելով երեխաների աշխատունակության դինամիկան, տեսողական միջոցների ռացիոնալ օգտագործումը, հիգիենիկ եւ սանիտարական
պահանջների պարտադիր կատարումը:
Երեխայի աճի, զարգացման եւ առողջության վրա ազդող բազմաթիվ գործոնների
շարքում շարժումները գրեթե գլխավոր դերն են խաղում: Շարժիչային հմտություննե րի զարգացումը, տեղեկատվության, հիշողության, ընկալման, հույզերի եւ մտածողության հաջողությունը մեծապես կախված են ֆիզիկական ակտիվության աստիճանից։
Երեխաների շարժիչ գործունեությունը կազմակերպելիս, ներառյալ ֆիզիկական կուլտուրայի դասերը, պետք է գերակշռեն ցիկլային վարժությունները, հիմնականում բոլոր տեսակի վարժություննե րը, որպեսզի մարզեն եւ բարելավեն ընդհա նու ր տոկունությունը՝ առողջության բարելավման ամենաարժեքավոր որակը: [8]
Նպաստել երեխաների բացօթյա խաղերի բարելավմանը, որոնք կազմակերպվում են ցերեկը եւ զբոսանքի ժամանակ: Երեխաները ավելի շատ հետաքրքրված են երաժշտական ուղեկցությամբ վարժություններ կատարելով:
Ամենօրյա ռեժիմում խորհուրդ է տրվում օգտագործել տարբեր ինտենսիվության ֆիզիկական ակտիվություն։ Բարձր ինտենսիվության բեռները պետք է վերցնեն երեխաների շարժողական գործունեության ընդհանուր ժամանակի 10-15%-ը: Բոլոր ֆիզիկական վարժություննե րն իրականաց վում են հիմնականու մ միջ ին ինտենսիվության ռեժիմով։ Օրվա առաջին կեսին խորհուրդ է տրվում ավելի շատ օգտվել բացօթյա խաղերից, սպորտային խաղերի տարրերից, զբոսանքնե ր ից , էքսկուրսիանե րից, որոնց ընթացքում երեխաները որոշակի տեղեկատվություն կստանան առողջ ապրելակերպի կարեւորության մասին։ [6]
13

Առողջ ապրելակերպի հաջորդ գործոնը կարծրացումն է։ «Արեւը, օդը եւ ջուրը մեր լավագույն ընկերներն են» ասացվածքը գրեթե բոլորին է հայտնի։ Իրոք, բնության այս բնական ուժերի օգտագործումը, խելամիտ, ռացիոնալ օգտագործումը հանգեցնում է նրան, որ մարդը դառնում է կարծրացած, հաջողությամբ դիմակայում է շրջակա միջավայրի անբարենպաստ գործոններին `հիպոթերմիային եւ գերտաքացումին:
Երեխաներին պետք է տալ օրական առնվազն 3,5-4 ժամ ակտիվ շարժիչ գործունեության համար:
Բայց նախքան կոփման ընթացակարգերի տարրերը ներմուծելը, երեխաները պետք է իմանան, թե ինչու է դա իրենց անհրաժեշտ: [9]
Բացի այս ամենից, առողջ ապրելակերպի ձեւավորման վրա մեծ ազդեցություն ունեն վալեոլոգիայ ի դասերը։ Նախադպրոցակա նի վալեոլոգիակա ն մշակու յ թ ը երեխայի գիտակցված վերաբերմունքն է մարդու առողջության եւ կյանքի նկատմամբ, պատրաստակամություն ինքնուրույն եւ արդյունավետ լուծելու առողջության պահպանման, ամրապնդման հետ կապված խնդիրները:
14

2.2. Նախադպրոցական ուսումնական հաստատություններում՝ աշխատանքի մեթոդները, նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման վերաբերյալ
Ներկայումս երեխաների ֆիզիկական եւ մտավոր առողջության պահպանման եւ ամրապնդման, նրանց առողջ ապրելակերպին ծանոթացնելու եւ ժամանակակից առողջապահական տեխնոլոգիաների յուրացման խնդիրն ամենանշանակալից եւ առաջնահերթություններից է։
Ակնհայտ է դառնում նախադպրոցական տարիքի երեխաների ձեւավորման, առողջ ապրելակերպի մասին գոնե տարրական պատկերացում նե ր ի արդիականութ յունը։
Եթե մենք փոքր տարիքից երեխաներին սովորեց նում ենք գնահատել , պաշտպանել եւ ամրապնդել իրենց առողջությունը, եթե ցուցաբերենք առողջ ապրելակերպ անձնական օրինակով, ապա կարող ենք հուսալ, որ ապագա սերունդն ավելի առողջ եւ զարգացած կլինի ոչ միայն ֆիզիկապես, այլեւ անձնական, ինտելեկտուալ առումով:
Երեխաների հետ աշխատելու մեթոդներն ու տեխնիկան շատ բազմազան են։ Դրանք են էքսկուրսիաներ, դիտարկումներ, նկարների դիտում, ճանաչողական զրույցներ, տարբեր դիդակտիկ եւ ուսումնական խաղեր, խաղային վարժություններ, փորձեր եւ փորձեր, թեստեր:
Նախադպրոցական շրջանում նկատվում է օրգանների ինտենսիվ զարգացում, մարմնի ֆունկցիոնալ համակարգերի ձեւավորում։ Այս պահին շատ կարեւոր է երեխաներին տրամադրել որոշակի գիտելիքների բազա եւ առողջ ապրելակերպի գործնական հմտություններ, ձեւավորել կանոնավոր եւ համակարգված ֆիզիկական դաստիարակության եւ սպորտի անհրաժեշտությունը: [10]
Հիմնականում նախադպրոցականների մոտ առողջ ապրելակերպի հիմունքների եւ նրանց առողջության նկատմամբ ճիշտ վերաբերմունքի մասին պատկերացումների ձեւավորման մեջ են համապատասխան խաղերը, ֆիլմերի դիտումը, մուլտֆիլմերի դիտումը, գեղարվեստական գրականության ընթերցումն ու քննարկում ը, վիկտորինաները, զբոսանքները, առողջության օրերը, սպորտային արձակուրդնե րը:
15

Հենց այս իրադարձություններն են առավել հետաքրքիր երեխաների համար, եւ այս գործընթացում ավելի արդյունավետ է նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակերպի նկատմամբ ճիշտ վերաբերմունք ձեւավորելը։
Պետք է լուրջ ուշադրություն դարձնել հիգիենայի հմտություններին, ձեւավորել պատշաճ լվացման, սրբելու, բերանի խոռոչը խնամելու, թաշկինակ օգտագործելու, հազալու եւ փռշտալու ճիշտ վարքագիծ ը, ինչը հնարավոր չէ անել առանց նախադպրոցական տարիքի երեխաների որոշակի գիտելիքների։
Անհրաժեշտ է, որ երեխաները հնարավորություն ունենան համակարգված տեղաշարժվել, զբաղվել ֆիզիկական դաստիարակությամբ եւ առողջապահական գործունեությամբ եւ ունենալ դրա ցանկությունը: Դա անելու համար անհրաժեշտ է նպաստել շարժիչային հիմնական որակների զարգացմանը, օրվա ընթացքում պահպանել աշխատունակության բարձր մակարդակը:
Ֆիզիկական կուլտուրայի եւ առողջության գործունեությունը ներառում է.
 առավոտյան վարժություններ (ամենօրյա);
 ֆիզկուլտուրայի պարապմունքներ (շաբաթական 3 անգամ);
 երաժշտական եւ ռիթմիկ պարապմունքներ (շաբաթական 2 անգամ);
 զբոսանքներ բացօթյա խաղերի ընդգրկմամբ;
 մատների մարմնամարզություն (օրական ռեժիմի պահերին);
 տեսողական, շնչառական մարմնամարզություն;
 առողջարար մարմնամարզություն ցերեկային քնից հետո (ամենօրյա);
 ֆիզիկական կուլտուրայի րոպեներ եւ դադարներ (նստակյաց
պարապմունքների ժամանակ, ամենօրյա);
 զգացմունքային ազատում, թուլացում;
 մերսման գորգերի, ավազի, խճաքարերի վրա քայլել (մերկ քայլել);
 սպորտային գործունեություն, ժամանց (ամսական 1 անգամ): [10]
Առողջ
երեխաներին հրավիրում է խաղալ ֆիզիկական կուլտուրայի վերաբերյալ հարցերին եւ դրանով իսկ ստուգում է երեխայի գիտելիքները, ֆիզիկական գործունեությա ն օգտակարության, անձնական հիգիենայի, կոփման ընթացակարգերի տեսակների եւ մեթոդների մասին:
ապրելակերպի մասին պատկերացումներ կազմելիս ուսու ց իչ ը
16

Ֆիզիկական կուլտուրայի եւ առողջապահական աշխատանքի բոլոր ձեւերի ընթացքում ձեւավորվում են նաեւ նախադպրոցական տարիքի երեխանե րի պատկերացումները առողջ ապրելակերպի մասին։ [Հավելված 1]
Այնուամենայնիվ, պետք է նկատի ունենալ, որ նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպը ներառում է ակտիվ եւ հանգիստ խաղերի փոփոխություն, ուստի պետք է պահպանել ողջամիտ հավասարակշռությ ու ն ֆիզիկական ակտիվության եւ հանգստի միջեւ:
Նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունում առողջ ապրելակերպի մասին նախադպրոցականների նախնական պատկերացումները ձեւավորելու համար կարող են օգտագործվել աշխատանքի հետեւյալ ձեւերը:
 
     

 

բացօթյա խաղեր;
էտյուդներ եւ վարժություննե ր, սիմուլյացիոն խաղեր (Օրինակ՝ «Հիշիր շարժումը»);
էքսկուրսիաներ (օրինակ՝ բժշկական գրասենյակ);
դերային խաղեր (օրինակ՝ «Պոլիկլինիկա»);
կրթական գործունեություն (Օրինակ. «Ինչպես է աշխատում իմ մարմինը»); փորձեր եւ փորձեր (Օրինակ՝ «Զգայական օրգաններ»);
խոսակցություններ (Օրինակ՝ «Առողջ սնունդ»);
նկարազարդումների, նկարների դիտում (Օրինակ՝ «Առողջ մրգեր եւ բանջարեղեն»);
զվարճանք (Օրինակ. «Ես սիրում եմ վիտամիններ, ես ուզում եմ առողջ լինել»);
դիդակտիկ խաղեր (Օրինակ. «Ինչն է լավը եւ ինչը վատը»);
-կարդում է գեղարվեստական գրականություն (Օրինակ՝ Ա. Բարտո խմբակային եւ անհատական խորհրդատվություններ (Օրինակ՝ «Միասին մենք առողջ երեխա ենք դաստիարակում»): [10]
Այսպիսով, նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունում երեխանե րի մոտ առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման ուղղությամբ աշխատանքների իրականացումն իրականացվում է երեխաների հետ աշխատանքի տարբեր ձեւերի միջոցով:
17

Երեխաների հետ մանկավարժի եւ ծնողների հետ սերտ կապի միջոց ով ճանաչողական աշխատանքի իրականացումը պետքէբարձրացնի նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման մակարդակը: Առողջ ապրելակերպի մասին նախադպրոցական տարիքի երեխաների պատկերացումները ձեւավորելու համար ուսուցիչը խմբով կազմակերպում է
աշխատանք երեխաների ֆիզիկական օգտագործելով հատուկ կազմակերպված գրականություն:
Նախադպրոցական ուսումնական
արդյունքում երեխաների մոտ պետք է բարձրանա առողջության մշակույթի մասին գիտելիքների մակարդակը, եւ ծնողները ավելի մեծ հետաքրքրություն կցուցաբերեն ուսումնասիրելու իրենց ընտանիքում առողջ ապրելակերպի եւ ֆիզիկական կուլտուրայի ձեւավորումը:
Նախադպրոցական ուսումնական հաստատություննե րում աշխատանքի միջոցներն ու մեթոդները հնարավորություն են տալիս որակապես լուծել նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպի ձեւավորման խնդիրները։ Նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունում ձեռք բերված իր, իր առողջության, ֆիզիկական կուլտուրայի մասին գիտելիքներն ու պատկերացումները թույլ են տալիս երեխային գտնել առողջությունը ամրապնդելու եւ պահպանելու ուղիներ։ Ձեռքբերված հմտություններն օգնում ենգիտակցաբար ընտրել առողջ ապրելակերպ։
18
դաստիարակությա ն վերաբերյա լ ՝ խաղեր, դասեր եւ ընթերցանությա ն
հաստատության հետ աշխատանքի

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ
Այս աշխատությունը վերլուծում է նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման խնդիրը: Նախադպրոցական տարիքը հիմնականն է ֆիզիկական եւ հոգեկան առողջության հիմքի ձեւավորման գործում: Այս փուլում կարեւոր է աշակերտների մոտ զարգացնել առողջ ապրելակերպի գիտելիքների բազա եւ գործնական հմտություննե ր,
համակարգված ֆիզիկական դաստիարակությա ն եւ սպորտի անհրաժեշտություն:
Ուսումնասիրվել են «առողջություն», «առողջ
հասկացություննե րը, բացահայտվել են առողջ ապրելակերպի առանձնահատկությունները, նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների աշխատանքի միջոցներն ու մեթոդները նախադպրոցականների ծնողների եւ հենց նախադպրոցականների հետ:
Տվյալ թեմայի վերաբերյալ նյութն ուսումնասիրել ուց հետո կարելի է անել հետեւյալ եզրակացությունները.
Երեխայի բնականոն հոգեբանական եւ ֆիզիկական զարգացման համար նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունում անհրաժեշտ է երեխայի եւ ուսուցչի փոխազդեցությունը, որն ապահովում է առողջ ապրելակերպի մասին գիտելիքների ձեռքբերում:
Առողջությունն ամենակարեւոր բանն է, որն ունի մարդ։ Առողջ ապրելակերպը մարդու ակտիվ գործունեությունն է, որն ուղղված է առողջության պահպանմանն ու ամրապնդմանը, սեփական մարմնի իմացությանը։
Նախադպրոցական տարիքում
պատկերացումների ձեւավորումն ունի
ժամանակահատվածում երեխաները
ազդեցությանը: Նախադպրոցական տարիքի երեխաները ակտիվորեն զարգացնում են տեսողական-փոխաբերական մտածողությունը: Նախադպրոցական տարիքում կարիքները դառնում են հատկապես կարեւոր, ինչի արդյունքում երեխան ձգտում է սովորել ինչ-որ նոր բան, անհասկանալ ի շրջապատող իրականությա ն մեջ,
առողջ ապրելակերպի մասին իր առանձնահատկություննե րը։ Հենց այս առավել ենթակա են մանկավարժակա ն
19
իմաստա լ ից
ապրելակերպ » ձեւավորման

ցանկանում է խորանալ առարկայի եւ երեւույթի էության մեջ, եւ դա, իր հերթին, ձեւավորում է նրա պատկերացումները, առողջ ապրելակերպ:
Նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորման խնդիրները քննարկելիս մենք եկանք այն եզրակացության, որ յուրաքանչյուր երեխա մանկուց պետք է հասկանա, որ առողջ լինելը լավ է, իսկ հիվանդ լինելը վատ է: Առողջությունը պահպանելու համար պետք է զբաղվել սպորտային վարժություններով, պահպանել առօրյան, անձնական հիգիենայի կանոնները, ինքնատիրապետել, լավ քնել եւ առողջ սննդակարգ ունենալ։
Նախադպրոցական տարիքի երեխաների մոտ առողջ ապրելակերպի մասին պատկերացումների ձեւավորումն անարդյունավետ կլինի մի շարք մանկավարժական պայմանների չկատարման դեպքում։ Նախադպրոցական տարիքի երեխաների առողջ ապրելակերպի խնդիրն է զարգացնել առողջության մշակույթը եւ առողջ ապրելակերպի սովորությունները: Այս առաջադրանքները կատարվում են դասերի, զրույցների, բացօթյա խաղերի, հետազոտական աշխատանքների ժամանակ՝ հանգիստ, ընկերական հարաբերությունների հիման վրա։
Երեխայի հաջող հոգեբանական եւ ֆիզիկական զարգացումն անհնար է առանց ընտանիքի մանկապարտեզի համագործակցության։ Ծնողները պետք է մասնակցեն իրենց երեխաների զարգացմանը, անհրաժեշտության դեպքում խորհրդա կ ց ե ն մանկավարժնե րից: Մեծահասակները պետք է ավելի շատ ժամանակ անցկացնե ն իրենց երեխաների հետ, խաղան բացօթյա խաղեր, գնան արշավի, շփվեն: Իրենց օրինակով ծնողները պետք է երեխային սովորեցնեն առողջ ապրելակերպ վարել։ Դաստիարակին անհրաժեշտ է համագործակցություն ծնողների հետ, քանի որ միայն ընդհանուր ջանքերով կարելի է արդյունքի հասնել։
Կատարած աշխատանքում առաջադրանքները լուծվում են եւ նպատակը հասնում է: Նյութերը կարող են օգտագործվել ծնողների համար նախատեսված խորհրդակցությունների, ծնողական ժողովների, ուսումնական գործընթաց ը կազմակերպելիս, թեզեր գրելիս, մանկավարժական խորհուրդներ վարելիս: Տվյալ տեղեկատվությունը օգտակար կլինի եւ՛ ուսանողների, եւ՛ ուսուցիչների, եւ՛ ծնողների համար:
20

Հետագայում նախատեսվում է ավագ նախադպրոցական տարիքի երեխաների հետ առողջ ապրելակերպի ձեւավորման ուսումնասիրություն անցկացնել եւ բացահայտել ներկայացված պայմանների արդյունավետությունը։
21

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՑԱՆԿ
1. Шевеленко, Л.А. Формирование представлений об основах здорового образа жизни у детей дошкольного возраста [Текст] / Л.А.Шевеленко // Дошкольное воспитание. − 2017. − No3. − C. 34-37.
2. Кривошеина, И.В. Формирование ценностного отношения к здоровью и здоровому образу жизни [Текст] / И.В.Кривошеина // Начальная школа плюс до и после. − 2009. − No 2. − С.6-8.
3. Нежина, Н.В. Охрана здоровья детей дошкольного возраста [Текст] / Н.В. Нежина // Дошкольное воспитание.- 2004.- No4 – С.14.
4. Исаев, В.А. Физиологические аспекты здорового образа жизни [Электронный ресурс]: учебное пособие / В.А.Исаев. – Электронные тестовые данные. – Москва: Академия стандартизации, метрологии и сертификации, 2016.-95с. – 2731
5. Пискунов, В.А. Здоровый образ жизни [Электронный ресурс]: учебное пособие / В.А. Пискунов. – Электронные тестовые данные. – Москва: Прометей, 2016. – 100 с.
6. Капалыгина, И. И. Формирование навыков здорового образа жизни и знаний о нем: педагогическая поддержка / И.И.Капалыгина // Проблемы воспитания. − 2006. − No 5. − С.13-18.
7. Алямовская, В.Г. Как воспитать здорового ребенка [Текст] / В.Г.Алямовская. - Москва: Лига. 1996.- 96 с.
8. Сухарев, А.Г. Здоровье и физическое воспитание детей и подростков / А.Г.Сухарев - Москва: Медицина, 2010.-272 с.
9. Кирсанова, Н.В. Двигательная активность на прогулке в зимний период [Текст]: управление дошкольным образовательным учреждением / Н.В.Кирсанова. - 2007.- No5. - С.76.
10. Ермакова, З.Н. На зарядку, малыши! [Текст] / З.Н. Ермакова - Санкт-Петербург: Питер,2003.-145 с.
22

11. Маханева, М.Д. Работа ДОУ с семьей по умственному воспитанию здорового ребенка [Текст] / М.Д. Маханева // Управление ДОУ. - 2018. - No 5.- С.26.
23

1. Ի՞նչ է պետք անել առողջ լինելու համար։
2. Կատարու՞մ եք առավոտյան վարժություններ։
3. Գիտե՞ք ինչ են «լավ սովորությունները»:
4. Գիտե՞ք, թե ինչ է նշանակում «վատ սովորություններ» տերմինը։
5. Գիտե՞ք վատ սովորությունների արդյունքների մասին։
6. Դուք վարում եք առողջ ապրելակերպ։
7. Ինչու՞ է անհրաժեշտ առողջ ապրելակերպին հետեւել։
8. Ձեր կարծիքով էլ ի՞նչն է օգնում մեզ առողջ լինել:
9. Դուք պահու՞մ եք առօրյա ռեժիմ։ Ինչպե՞ս է նա օգնում ձեզ:
10. Ի՞նչ բացօթյա խաղեր եք սիրում:
11. Ինչո՞ւ են նրանք ասում. «Մաքրությունը առողջության գրավականն է»։ 12. Ինչու՞ է լավ զբոսնել անտառում կամ այգում:
24
ՀԱՎԵԼՎԱԾ 1

ՀԱՎԵԼՎԱԾ 2.
25

26